ارزیابی تغییرات مکانی جانداران خاکزی و تاج پوشش درختان با استفاده از نظریه فرکتال (مطالعه موردی: جنگل های حاشیه رودخانه مارون)

از آنجا که پایداری پوشش گیاهی در جنگل های حاشیه رودخانه، نقش حیاتی در حفظ اکوسیستم دارد، احیا و مدیریت آن برای پایداری عملکرد بوم سازگان ضروری است. در این جنگل ها، توزیع مکانی جانداران خاکزی و پوشش گیاهی به عنوان شاخص های مهمّ پایداری، تحت تأثیر عوامل متعدّدی قرار داشته و الگوی آنها دارای نوسانات بسیار است. در بررسی حاضر از نظریّه فرکتال به منظور توصیف تغییرات مکانی تاج پوشش درختان و تنوّع زیستی ماکروفون خاک در جنگل های حاشیه رودخانه مارون در استان خوزستان استفاده شده است. قطعه نمونه­ها بر روی ترانسکت هایی با فاصله 100 متر از یکدیگر و عمود بر رودخانه برای جمع آوری ماکروفون خاک واقع شدند. فاصله قطعه نمونه های ماکروفون از یکدیگر 50 متر انتخاب گردید. سپس ماکروفون خاک در قطعه نمونه هایی با ابعاد 50 سانتی متر × 50 سانتی متر، در عمق 10- 0 سانتی متری خاک و به روش دستی جمع آوری شدند. شاخص های تنوّع جانداران خاکزی شامل یکنواختی (شلدون)، تنوّع (شانون) و غنا (منهنیک) محاسبه شدند. همچنین درصد تاج پوشش کل، تاج پوشش پده، گز و سریم، در قطعه نمونه هایی به ابعاد 5 متر × 5 متر مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که میزان ضریب تغییرات شاخص های تنوّع زیستی جانداران خاکزی و تاج پوشش پده، گز و سریم، زیاد است. همچنین هیچ کدام از متغیّرها، خودهمبستگی ندارند که در واقع تأیید کننده عدم وجود ساختار مکانی مشخّص آنهاست. بررسی نحوه پراکنش متغیّرها نشان می دهد که نوسانات شدیدی در منطقه وجود دارد و تغییرات مکانی دارای ساختار و نظام مندی مشخّصی نیست و مقدار بُعد فرکتالی متغیّرها نیز بالاست. در واقع با افزایش سطح مطالعاتی، تغییرات مکانی متغیّرها با جزئیات بیشتری آشکار می شود.